Trauma dhe fëmijët - të porsalindurit deri në dy vjet (Trauma and children 0 to 2 years - Albanian)

Trauma mund të ketë një efekt serioz tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël. Shumë njerëz besojnë gabimisht se foshnjat nuk i vërejnë apo kujtojnë ngjarjet traumatike. Në fakt, çdo gjë që ndikon fëmijët më të mëdhenj dhe të rriturit në familje mund të ndikojë edhe një foshnjë, por ata mund të mos jenë në gjendje të tregojnë drejtpërdrejt reagimet e tyre, siç mund të bëjnë fëmijët më të mëdhenj. Ngjarjet traumatike dhe kërcënuese për jetën përfshijnë incidente të tilla si aksidente automobilistike, zjarre, sëmundje të papritura, vdekje traumatike në familje, krim, abuzim ose dhunë në komunitet.

Trauma mund të dëmtojë seriozisht aspekte të rëndësishme të zhvillimit të fëmijës të cilat ndodhin para moshës tre vjeçare. Këto mund të përfshijnë marrëdhënien dhe lidhjen me prindërit, si dhe zhvillimin themelor në fushat e gjuhës, lëvizshmërisë, aftësive fizike dhe sociale dhe menaxhimin e emocioneve. Sigurimi i mbështetjes për të ndihmuar familjen të rindërtojë një shtëpi të sigurt, të qetë dhe mbështetëse/të kujdeshme do ta ndihmojë foshnjën ose vogëlushin të rimëkëmbet.

Si ndikon trauma tek foshnjat dhe të vegjlit

Foshnjat dhe të vegjlit janë shumë të pafuqishëm dhe varen nga familja dhe prindërit e tyre për një ndjenjë sigurie dhe qetësie/mbrojtjeje. Ata kanë nevojë për mbështetje emocionale, përmes mardhënieve me dashuri dhe qetësi, si dhe ndihmë se si të përballojnë vështirësitë në mënyrë të vazhdueshme dhe të qëndrueshme. Kështu zhvillohen dhe rriten foshnjat dhe të vegjlit.

Gjatë muajve dhe viteve të hershme/të para, fëmijët janë shumë të ndjeshëm ndaj:

• problemeve që prekin prindërit ose kujdestarët kryesorë të tyre, të cilat mund të përfshijnë frikë, trishtim ose ndjenjë mbi ngarkese emocionale
• ndarja nga prindi ose kujdestari kryesor - për shembull, mungesa për shkak të një dëmtimi fizik ose faktorëve të tjerë që lidhen me traumën. Kjo mund të ketë një ndikim të dyfishtë: shqetësimin e ndarjes nga njëra anë si dhe pasigurinë se si mund ta menaxhojnë pa sigurinë, mirëkuptimin dhe kujdesin/mbështetjen që ofron kujdestari i tyre. Të dyja mund të ngadalësojnë rikuperimin dhe të rrisin efektin e traumës
• çfarë po ndodh në familje - foshnjat dhe të vegjlit ndikohen nga zhurma, shqetësimi ose një rutinë shumë e përzier ku nuk janë të sigurt se çfarë do të ndodhë më pas
• ndërprerje në zhvillimin e një lidhjeje ose marrëdhënie të ngushtë me prindin e tyre ose mungesë e mirëkuptimit prindëror – trauma ndonjëherë mund të pengojë dhe ta bëjë më të vështirë formimin e kësaj lidhjeje.

Nëse ndonjë nga këto gjëra po ndodhin, është e rëndësishme të mendoni për efektin që ato kanë tek foshnja. Nëse familja ose kujdestari kryesor është i prekur, ka mundësi që edhe foshnja është e prekur.

Reagimet e zakonshme ndaj traumës tek foshnjat dhe fëmijët e vegjël

Kur foshnjat ose të vegjlit janë të ekspozuar ndaj ngjarjeve kërcënuese për jetën ose traumatike, ata frikësohen shumë – ashtu si çdokush tjetër. Disa reagime të zakonshme mund të përfshijnë:

• nivele jashtëzakonisht të larta shqetësimi kur ndahen nga prindi ose kujdestari kryesor
• një lloj "vigjilence e ngrirë" - fëmija mund të ketë një vështrim "të shokuar"
• japin përshtypjen e të qenit të mpirë dhe nuk shfaqin ndjenjat e tyre ose duken paksa 'të shkëputur' nga ajo që po ndodh rreth tyre
• humbjen e buzëqeshjes kur kërkon të luaj ose kur kërkon t'ju tërheqi vëmendjen dhe humbjen e të 'gugaturit'
• humbjen e aftësive të së ngrënit
• shmangien e kontaktin me sy
• bëhen më të grindur dhe bëhet më vështirë për ta qetësuar
• ngelen mbrapa me aftësitë e tyre fizike, si të ulurit, zvarritja ose ecja dhe duken më të ngathët.

Çfarë mund të bëjnë prindërit dhe kujdestarët për të ndihmuar foshnjat dhe të vegjlit të përballojnë traumën

Çelësi për të ndihmuar një foshnjë ose vogëlush që ka qenë i traumatizuar është struktura (rutina), parashikueshmëria (ta dinë më parë se çdo ndodhi) dhe kujdesi/mbështetja. Ka një sërë gjërash që prindërit dhe kujdestarët mund të bëjnë për të ndihmuar fëmijën ose vogëlushin e tyre të përballojë traumën dhe të shërohet/ rikuperohet nga trauma:

• Kërkoni, pranoni dhe rrisni çdo mbështetje që ju nevojitet për t'ju ndihmuar të menaxhoni tronditjen dhe reagimin tuaj emocional.
• Merrni informacion dhe këshilla se si po ecën foshnja ose vogëlushi.
• Mësoni të dalloni dhe menaxhoni shenjat e stresit të fëmijës dhe të kuptoni shenjat për çka po ndodh me të.
• Zvogëloni intensitetin dhe kohëzgjatjen e reagimit fillestar të stresit duke e ndihmuar fëmijën të qetësohet dhe të ndihet i sigurt dhe i kujdesur sa më shpejt që të jetë e mundur.
• Mbani rutinat përsa i përket mbajtjes në krahë, gjumit dhe ushqyerjes të fëmijës.
• Ofroni një atmosferë të qetë dhe aktivitete qetësuese.
• Kaloni kohë me fëmijën, duke i kushtuar vëmendjen tuaj të plotë dhe lërini rrjedhën komunikimit.
• Shmangni çdo ndarje të panevojshme nga kujdestarët e rëndësishëm.
• Shmangni ekspozimin e fëmijës ndaj kujtimeve të traumës, aty ku është e mundur.
• Prisni që sjellja e fëmijës mund të keqësohet përkohësisht (të kthehet prapa) ose fëmija të bëhet "i ngjitur" pas jush dhe i varur nga ju. Kjo është një përshtatje normale ndaj stresit - është një nga mënyrat që tregon se fëmija është duke u munduar ti bëjë ballë atyre që ka kaluar.
• Lejojini kohë vetes për tu karikuar me energji.

Kur të kërkoni ndihmë për foshnjat dhe të vegjlit pas një ngjarjeje traumatike

Viti i parë dhe i dytë i jetës së një fëmije ka shumë ulje-ngritje. Zhvillimi mund të ngadalësohet për një kohë dhe më pas të ecë përsëri përpara. Ndonjëherë është e vështirë të bëhet një zgjidhje nëse ajo çka po ndodh është vetëm një nga ato raste që kalojnë fëmijët apo nëse diçka më serioze po ndodh.

Mund të jetë e nevojshme të kërkoni këshilla profesionale nëse:

• foshnja ose vogëlushi po ngelet mbrapa në zhvillim
• zhvillimi ngadalësohet, veçanërisht nëse ndodh pas një ngjarjeje traumatike ose përçarje të madhe në familje dhe në shtëpi
• ju ndjeni se trauma ka penguar njohjen e foshnjës tuaj, zhvillimin e ndjenjave të afërta, të dashurisë dhe ndjenjën e lidhjes me atë - është e rëndësishme të kërkoni ndihmë për ta rikthyer këtë proces lidhjeje në rrugën e duhur
• jeni ndarë nga foshnja ose fëmija në momentin e rrezikut ose gjatë pasojave të ngjarjes
• ju ose kujdestarët e tjerë jeni keq emocionalisht, me stres, pikëllim, ankth, rraskapitje ose depresion - kjo mund të ketë një efekt serioz tek foshnja ose vogëlushi
• familja juaj ka humbur shtëpinë dhe komunitetin.

Ka prova në rritje që sugjerojnë se sa më i vogël të jetë një fëmijë, aq më serioze janë problemet post-traumatike. Është e rëndësishme të kërkosh ndihmë në mënyrë aktive dhe këshilla që herët për të mbështetur rikuperimin.

Nëse në çdo moment jeni të shqetësuar për shëndetin tuaj mendor ose shëndetin mendor të një personi tuaj të afërt, telefononi Lifeline në 13 11 14.

Ku të merrni ndihmë

• Mjeku i familjes (doktori)
• Infermierja e shëndetit të nënës dhe fëmijës
• Qendra shëndetësore e komunitetit tuaj lokal
• Pediatri ose Psikiatri i Fëmijëve dhe Adoleshentëve – mund t'ju referoje mjeku juaj
• Phoenix Australia Qendra për Shëndetin Mendor Post-Traumatik Tel. (03) 9035 5599
• Qendra për Hidhërim dhe Vajtim Tel. 1800 642 066

Shërbimet e përgjithshme të konsultimit telefonik mund të ofrojnë konsulta:

• Linja e shpëtimit Lifeline Tel. 13 11 14
• Linja e hidhërimit GriefLine Tel. 1300 845 745
• përtej blusë beyondblue Tel. 1300 22 4636
• Linja prindërore Parentline Tel. 13 22 89
• Linja e Ndihmës për Fëmijë Kids Helpline Tel. 1800 55 1800
• Infermierja në linjë Tel. 1300 60 60 24 – për informacion dhe konsulta të ekspertëve shëndetësorë (24 orë, 7 ditë)

Referencat

• Greenspan, S. I. & Wieder, S. (2006), Infant and early childhood mental health: a comprehensive, developmental approach to assessment and intervention, American Psychiatric Publishing.
• Child development and trauma guide, every child every chance, Children, Youth and Families, Department of Human Services, Victorian Government.
• Facts for families – helping children after a disaster, American Academy of Child Adolescent Psychiatry.