Τραύμα και παιδιά - νεογέννητα έως δύο ετών (Trauma and children 0 to 2 years - Greek)

Το τραύμα μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στα βρέφη και τα νήπια. Πολλοί πιστεύουν λανθασμένα ότι τα βρέφη δεν αντιλαμβάνονται ή δεν θυμούνται τραυματικά γεγονότα. Στην πραγματικότητα, οτιδήποτε επηρεάζει τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες σε μια οικογένεια μπορεί επίσης να επηρεάσει ένα βρέφος, αλλά ενδέχεται να μην μπορεί να δείξει τις αντιδράσεις του άμεσα, όπως τα μεγαλύτερα παιδιά. Τραυματικά γεγονότα και γεγονότα απειλητικά για την ζωή μπορεί να περιλαμβάνουν περιστατικά όπως τροχαία ατυχήματα, δασικές πυρκαγιές, ξαφνική ασθένεια, τραυματικό θάνατο στην οικογένεια, έγκλημα, κακοποίηση ή βία στην κοινότητα.

Το τραύμα μπορεί να διαταράξει σοβαρά σημαντικές πλευρές της παιδικής ανάπτυξης που συμβαίνουν πριν από την ηλικία των τριών ετών. Αυτές ενδέχεται να περιλαμβάνουν την σχέση και τον δεσμό με τους γονείς, καθώς επίσης και την θεμελιώδη ανάπτυξη στους τομείς της γλώσσας, της κινητικότητας, των σωματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων και της διαχείρισης των συναισθημάτων. Η παροχή υποστήριξης για να βοηθήσει την οικογένεια να ανοικοδομήσει ένα οικιακό περιβάλλον όπου υπάρχει ασφάλεια, προστασία και στοργή, θα βοηθήσει το βρέφος ή το νήπιο να ανακάμψει.

Πώς το τραύμα επηρεάζει τα βρέφη και τα νήπια

Τα βρέφη και τα νήπια είναι πολύ ανήμπορα και εξαρτώνται από την οικογένεια και τους γονείς τους για μια αίσθηση ασφάλειας και προστασίας. Χρειάζονται συναισθηματική μέριμνα, μέσω στοργικής και καθησυχαστικής επικοινωνίας με τους γονείς, και βοήθεια για να αντιμετωπίσουν καταστάσεις με συνεχή και συνεπή τρόπο. Έτσι αναπτύσσονται και μεγαλώνουν τα βρέφη και τα νήπια.

Κατά την διάρκεια των πρώτων μηνών και ετών, τα παιδιά είναι πολύ ευαίσθητα:

• σε προβλήματα που επηρεάζουν τους γονείς τους ή τους κύριους παρόχους φροντίδας, τα οποία ενδέχεται να περιλαμβάνουν φόβο, θλίψη ή συναισθηματική φόρτιση
• στον αποχωρισμό από τον γονέα ή τον κύριο φροντιστή – για παράδειγμα, απουσία λόγω τραυματισμού ή άλλων παραγόντων που σχετίζονται με το τραύμα. Αυτό μπορεί να έχει διπλό αντίκτυπο: την ψυχική οδύνη για τον αποχωρισμό και την ανασφάλεια διότι πρέπει να τα αντιμετωπίσουν την κατάσταση χωρίς την ασφάλεια, την κατανόηση και την μέριμνα που τους παρέχει ο φροντιστής τους. Και τα δύο ενδέχεται να επιβραδύνουν την ανάκαμψη και να αυξήσουν τον αντίκτυπο του τραύματος
• στο τι συμβαίνει στο οικιακό περιβάλλον – βρέφη και νήπια επηρεάζονται από τον θόρυβο, την ψυχική οδύνη ή μια πολύ ανακατεμένη ρουτίνα, όταν δεν είναι σίγουρα για το τι ακολουθεί
• στην διακοπή της ανάπτυξης δεσμού ή στενής σχέσης με τον γονέα τους ή στην έλλειψη γονικής κατανόησης – το τραύμα μπορεί μερικές φορές να μπει στην μέση και να καταστήσει την δημιουργία αυτού του δεσμού πιο δύσκολη.

Εάν συμβαίνουν οποιαδήποτε από αυτά, είναι σημαντικό να σκεφτούμε τον αντίκτυπο στο βρέφος. Εάν επηρεάζεται η οικογένεια ή ο κύριος φροντιστής, επηρεάζεται πιθανώς και το βρέφος.

Συνήθεις αντιδράσεις βρεφών και νηπίων σε τραύμα

Όταν τα βρέφη ή τα νήπια εκτίθενται σε απειλητικά για την ζωή ή τραυματικά γεγονότα, τρομάζουν πολύ – όπως και οποιοσδήποτε άλλος. Μερικές συνήθεις αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

• ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ψυχικής οδύνης όταν αποχωρίζονται από τον γονέα τους ή τον κύριο φροντιστή
• ένα είδος 'παγωμένης εγρήγορσης' – το παιδί μπορεί να έχει ένα 'σοκαρισμένο' βλέμμα
• εμφανίζονται σαν να είναι μουδιασμένα και δεν δείχνουν τα συναισθήματά τους ή φαίνονται κάπως 'αποκομμένα' από ό,τι συμβαίνει γύρω τους
• απώλεια της παιχνιδιάρικης συμπεριφοράς, των ελκυστικών χαμογέλων και των 'γουργουρισμάτων'
• απώλεια των δεξιοτήτων λήψης τροφής
• αποφυγή της οπτικής επαφής
• είναι πιο αναστατωμένα και δυσκολότερο να καθησυχαστούν
• οπισθοδρόμηση των σωματικών τους δεξιοτήτων, όπως της ικανότητας να κάθονται, να μπουσουλούν ή να περπατούν, και εμφανίζονται πιο αδέξια.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι φροντιστές για να βοηθήσουν τα βρέφη και τα νήπια να αντιμετωπίσουν το τραύμα

Η δομή στην ρουτίνα, η προβλεψιμότητα και η μέριμνα είναι τα 'κλειδιά' που θα βοηθήσουν ένα βρέφος ή νήπιο που υπέστη τραύμα. Υπάρχουν διάφορα πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς και οι φροντιστές για να βοηθήσουν το βρέφος ή το νήπιό τους να αντιμετωπίσει και να ανακάμψει από τραύμα:

• Να ζητήσετε, να δεχτείτε και να αυξήσετε οποιαδήποτε υποστήριξη χρειάζεστε για να σας βοηθήσει να διαχειριστείτε το δικό σας σοκ και την συναισθηματική σας αντίδραση.
• Να πάρετε πληροφορίες και συμβουλές για την κατάσταση του βρέφους και του νηπίου.
• Να μάθετε να αναγνωρίζετε και να διαχειρίζεστε τις ενδείξεις στρες του παιδιού και να κατανοείτε τα σήματα για το τι τους συμβαίνει.
• Να μειώσετε την ένταση και την διάρκεια της αρχικής αντίδρασης στο στρες βοηθώντας το παιδί να ηρεμήσει και να αισθανθεί ασφάλεια και στοργή το συντομότερο δυνατόν.
• Να τηρείτε τις ρουτίνες του παιδιού σε σχέση με τις αγκαλιές, τον ύπνο και την διατροφή.
• Να προσφέρετε μια ήρεμη ατμόσφαιρα και κατευναστικές δραστηριότητες.
• Να περνάτε χρόνο αποκλειστικά με το παιδί, δίνοντάς του την πλήρη προσοχή σας και αφήνοντας την επικοινωνία να ρέει ελεύθερα.
• Να αποφεύγετε οποιουσδήποτε μη αναγκαίους αποχωρισμούς από σημαντικούς παρόχους φροντίδας.
• Να αποφεύγετε να εκθέτετε το παιδί σε υπενθυμίσεις του τραύματος, όπου είναι δυνατόν.
• Να περιμένετε ότι το παιδί μπορεί να οπισθοδρομήσει προσωρινά (να πάει προς τα πίσω) σε σχέση με την συμπεριφορά του ή να γίνει 'προσκολλημένο' και εξαρτημένο. Αυτή είναι μια φυσιολογική προσαρμογή στο στρες – είναι ένας από τους τρόπους με τον οποίο το παιδί προσπαθεί να αντιμετωπίσει αυτό που πέρασε.
• Κάντε ένα διάλειμμα για να 'επαναφορτίσετε τις μπαταρίες σας'.

Πότε να ζητήσετε βοήθεια για βρέφη και νήπια μετά από ένα τραυματικό γεγονός

Ο πρώτος και ο δεύτερος χρόνος της ζωής του παιδιού σας έχει πολλές διακυμάνσεις. Η ανάπτυξη ενδέχεται να επιβραδυνθεί για λίγο χρόνο και μετά να προχωρήσει πάλι προς τα εμπρός. Μπορεί να είναι δύσκολο μερικές φορές να διακρίνετε εάν αυτό είναι κάτι που έτυχε ή εάν υπάρχει κάποιο σοβαρότερο θέμα.

Οι συμβουλές ενός επαγγελματία μπορεί να σας βοηθήσουν:

• εάν το βρέφος ή το νήπιο πηγαίνει πίσω στην ανάπτυξή του
• εάν επιβραδυνθεί η ανάπτυξη, κυρίως εάν αυτό συμβεί μετά από ένα τραυματικό γεγονός ή μια μεγάλη αναστάτωση στην οικογένεια ή το οικιακό περιβάλλον
• εάν αισθάνεστε ότι το τραύμα παρεμποδίζει τη γνωριμία σας με το βρέφος σας, την ανάπτυξη στενών, στοργικών συναισθημάτων και το αίσθημα σύνδεσης με αυτό – είναι σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια για να επαναφέρετε αυτή την διαδικασία σύνδεσης σε τροχιά
• εάν έχετε αποχωριστεί από το βρέφος ή το νήπιό σας την περίοδο κινδύνου ή στον απόηχό του
• εάν εσείς ή άλλοι φροντιστές υποφέρετε συναισθηματικά από στρες, θλίψη, άγχος, εξάντληση ή κατάθλιψη – αυτό μπορεί να έχει σοβαρό αντίκτυπο στο βρέφος ή το νήπιο
• εάν η οικογένειά σας έχει χάσει το σπίτι και την κοινότητά της.

Υπάρχουν περισσότερα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι όσο πιο μικρό είναι το παιδί, τόσο πιο σοβαρά είναι τα μετατραυματικά προβλήματα. Η ενεργή και έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας και συμβουλών για την υποστήριξη της ανάκαμψης είναι σημαντική.

Εάν ανησυχείτε, οποιαδήποτε στιγμή, για την ψυχική υγεία σας ή την ψυχική υγεία ενός αγαπημένου προσώπου, καλέστε τον οργανισμό Lifeline στο 13 11 14.

Πού να βρείτε βοήθεια

• Στον GP (γιατρό) σας
• Στον νοσηλευτή μητρικής και παιδικής υγείας
• Στο τοπικό κοινοτικό υγειονομικό κέντρο σας
• Στον Παιδίατρο ή τον Ψυχίατρο Παιδιών και Εφήβων – ο γιατρός σας μπορεί να σας παραπέμψει
• Phoenix Australia Κέντρο για Μετατραυματική Ψυχική Υγεία Τηλ. (03) 9035 5599
• Centre for Grief and Bereavement (Κέντρο για την Θλίψη και το Πένθος) Τηλ. 1800 642 066

Γενικές τηλεφωνικές συμβουλευτικές υπηρεσίες μπορούν να παράσχουν συμβουλές:

• Lifeline Τηλ. 13 11 14
• GriefLine Τηλ. 1300 845 745
• beyondblue Tηλ. 1300 22 4636
• Parentline Τηλ. 13 22 89
• Kids Helpline Tηλ. 1800 55 1800
• NURSE-ON-CALL (Διαθέσιμοι Νοσηλευτές) Tηλ. 1300 60 60 24 – για εξειδικευμένες υγειονομικές πληροφορίες και συμβουλές (24 ώρες, 7 ημέρες)

Βιβλιογραφικές Αναφορές

• Greenspan, S. I. & Wieder, S. (2006), Infant and early childhood mental health: a comprehensive, developmental approach to assessment and intervention, American Psychiatric Publishing.
• Child development and trauma guide, every child every chance, Children, Youth and Families, Department of Human Services, Victorian Government.
• Facts for families – helping children after a disaster, American Academy of Child Adolescent Psychiatry.