Τραύμα και οικογένειες (Trauma and families - Greek)

Είναι φυσιολογικό να έχετε δυνατές συναισθηματικές ή σωματικές αντιδράσεις μετά από ένα ψυχικά οδυνηρό γεγονός. Αυτές οι αντιδράσεις συνήθως υποχωρούν σταδιακά στο πλαίσιο της φυσιολογικής διαδικασίας ανάρρωσης και ανάκαμψης του σώματος. Μέλη της οικογένειας που βιώνουν από κοινού ένα ψυχικά οδυνηρό γεγονός αναπτύσσουν συχνά στενότερη σχέση και εκτιμούν περισσότερο ο ένας τον άλλο, μολονότι, εάν αντιδράσουν με διαφορετικούς τρόπους, αυτό μπορεί να προκαλέσει ένταση και παρεξήγηση.

Μια τραυματική εμπειρία είναι οποιοδήποτε γεγονός στην ζωή που προκαλεί μια απειλή στην ασφάλειά μας και θέτει, πιθανώς, την ίδια την ζωή μας ή τις ζωές άλλων σε κίνδυνο. Ως αποτέλεσμα, ένα άτομο βιώνει υψηλά επίπεδα συναισθηματικής, ψυχολογικής και σωματικής δυσφορίας τα οποία διακόπτουν, προσωρινά, την ικανότητά του να λειτουργήσει κανονικά στην καθημερινή ζωή.

Παραδείγματα πιθανώς τραυματικών εμπειριών περιλαμβάνουν φυσικές καταστροφές, όπως μια δασική πυρκαγιά ή μια πλημμύρα, όταν κάποιος γίνεται μάρτυρας ένοπλης ληστείας, ένα σοβαρό τροχαίο ατύχημα, όταν κάποιος επιβαίνει σε αεροπλάνο που πρέπει να κάνει αναγκαστική προσγείωση ή όταν κάποιος δέχεται σωματική επίθεση.

Αντιδράσεις στο τραύμα

Κάθε μέλος της οικογένειας θα αντιδράσει στο τραυματικό γεγονός με τον δικό του τρόπο, ανάλογα με τον ρόλο, την ηλικία του και το στυλ της προσωπικότητάς του, ακόμα και εάν όλοι έχουν βιώσει την ίδια εμπειρία. Εάν τα μέλη της οικογένειας δεν καταλαβαίνουν την εμπειρία των άλλων μελών, τότε ενδέχεται να προκύψουν παρεξηγήσεις, διακοπές στην επικοινωνία και άλλα προβλήματα. Ακόμα και εάν δεν μπορείτε να κατανοήσετε ακριβώς τι περνάει ένα άλλο μέλος της οικογένειάς σας, η επίγνωση των κοινών αντιδράσεων και του αντίκτυπου που έχουν στην οικογενειακή ζωή μπορεί να βοηθήσει όλους να αντεπεξέλθουν καλύτερα μακροπρόθεσμα. Σε μια οικογένεια, διαφορετικά μέλη ενδέχεται να βιώσουν διαφορετικές αντιδράσεις και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό.

Παραδείγματα κοινών αντιδράσεων σε τραύμα είναι:

• αισθάνεστε σαν να είσαστε σε κατάσταση 'υψηλού επιπέδου επαγρύπνησης' και σε 'εγρήγορση' για οτιδήποτε άλλο μπορεί να συμβεί
• αισθάνεστε συναισθηματικά μουδιασμένος, σαν να βρίσκεστε σε κατάσταση 'σοκ'
• αισθάνεστε αποκομμένος ή αποσυνδεδεμένος από άλλα μέλη της οικογένειας
• γίνεστε συναισθηματικός και αναστατωμένος
• αισθάνεστε υπερβολικά εξουθενωμένος και κουρασμένος
• αισθάνεστε πολύ στρεσαρισμένος και/ή αγχωμένος
• είστε πολύ προστατευτικός με άλλους, συμπεριλαμβανομένης της οικογένειας και των φίλων, και δεν θέλετε να τους χάνετε από τα μάτια σας
• δεν θέλετε να φύγετε από ένα συγκεκριμένο μέρος από φόβο για το τι μπορεί να συμβεί'.

Παρά αυτές τις τραυματικές αντιδράσεις, πολλές οικογένειες κοιτάζουν πίσω και βλέπουν ότι οι κρίσεις τούς έχουν πραγματικά βοηθήσει να έρθουν πιο κοντά και να γίνουν πιο δυνατές, εάν επικοινωνούν μεταξύ τους κατά την διάρκεια του χρόνου ανάκαμψης. Ωστόσο, μην διστάσετε να ζητήσετε την βοήθεια ενός επαγγελματία, εάν δεν είστε σίγουρος ή νομίζετε ότι η οικογένειά σας δυσκολεύεται να ανακάμψει.

Οικογενειακή ζωή μετά το γεγονός

Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική, αλλά συνήθεις αλλαγές στην οικογενειακή ζωή λίγο μετά το γεγονός περιγράφονται παρακάτω.

• Ο ένας γονέας μπορεί να φοβάται για την ασφάλεια του άλλου και την ασφάλεια των παιδιών τους μακριά από το σπίτι.
• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να βιώνουν εφιάλτες ή άσχημα όνειρα για το γεγονός, που τους προκαλούν δυσφορία.
• Υπάρχει φόβος ότι θα συμβεί άλλη μία ψυχικά δυσάρεστη εμπειρία που μπορεί να επηρεάσει την οικογενειακή ζωή.
• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να προσπαθήσουν να προστατέψουν ο ένας τον άλλο από την ψυχική οδύνη τους με την καταστολή και την μη αποδοχή του γεγονότος.
• Ο θυμός εναντίον οποιουδήποτε πιστεύουν ότι προκάλεσε το γεγονός μπορεί συχνά να μεταφερθεί στο αγαπημένο πρόσωπο που υποφέρει ή την οικογένεια γενικά, με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειψη υπομονής, ευερεθιστότητα και θυμός μεταξύ των μελών.
• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να αισθάνονται συναισθηματικά φορτισμένα από την ανασφάλεια ή την έλλειψη ελέγχου ή όταν σκέφτονται όλα όσα έχουν να κάνουν.
• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να μην γνωρίζουν πώς να μιλούν μεταξύ τους. Το κάθε άτομο δυσκολεύεται να καταλάβει τι έχει συμβεί και πώς αισθάνεται για αυτό. Εάν η συζήτηση ταράζει τα άτομα, συχνά την αποφεύγουν.
• Ανυπομονησία, παρεξηγήσεις, διαφωνίες για μικροπράγματα και απόσυρση από τα άλλα μέλη, όλα μπορεί να έχουν αντίκτυπο στην οικογενειακή ζωή και τις σχέσεις.

Διακοπή των οικογενειακών σχέσεων

Και οι οικογενειακές σχέσεις μπορεί να επηρεαστούν από ένα τραυματικό γεγονός, για παράδειγμα:

• Οι γονείς μπορεί να αισθάνονται αβεβαιότητα για το πώς να βοηθήσουν τα παιδιά τους μετά από μια κρίση και να χάσουν την σιγουριά τους για το κανονικό τους στυλ γονικής μέριμνας.
• Η επικοινωνία καταρρέει, καθώς το κάθε μέλος της οικογένειας μάχεται με τον δικό του τρόπο να αντιμετωπίσει το τι συνέβη.
• Τα παιδιά δεν θέλουν να πάνε στο σχολείο.
• Τα παιδιά θέλουν να αποφεύγουν να αναστατώνουν τους γονείς και περνάνε όλον τους τον χρόνο με τους συνομηλίκους τους ξεφεύγοντας από τα προβλήματα.
• Οι γονείς δεν θέλουν να πάνε στην εργασία τους.
• Τα προγράμματα του νοικοκυριού δεν ακολουθούνται – οι δουλειές δεν γίνονται, τα τακτικά γεύματα διακόπτονται, η αναψυχή παραμελείται.
• Οι συνήθεις ρυθμίσεις για τις ευθύνες του νοικοκυριού αλλάζουν. Τα παιδιά μπορεί να μαγειρεύουν γεύματα για κάποιο χρονικό διάστημα, οι γονείς μπορεί να αισθάνονται ανίκανοι να κάνουν τις δουλειές τους ή τα παιδιά ίσως να μην θέλουν να είναι μόνα τους.

Ο καθένας αντιδρά διαφορετικά στο τραύμα

Είναι φυσιολογικό για τα άτομα να αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους σε γεγονότα που προκαλούν ψυχική δυσφορία. Ωστόσο, μερικές φορές οι αντιδράσεις των ατόμων μπορεί να συγκρουστούν. Το ένα άτομο μπορεί να αποσυρθεί και να χρειάζεται χρόνο για τον εαυτό του, ενώ το άλλο χρειάζεται παρέα και θέλει να συζητήσει το θέμα. Μολονότι αυτό μπορεί ενίοτε να δημιουργεί σύγχυση, το να δίνεται στο άτομο ο απαραίτητος χώρος να επεξεργαστεί την δική του αντίδραση μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμο. Με τις οικογένειες, συνήθεις αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Δυνατά συναισθήματα – περιλαμβάνουν άγχος, φόβο, θλίψη, ενοχή, θυμό, ευαλωτότητα, ανημπορία ή απόγνωση. Αυτά τα συναισθήματα δεν θα ισχύουν μόνο για το γεγονός, αλλά και για άλλους προηγουμένως κανονικούς τομείς της ζωής. Βοηθάει να μην τα παίρνετε προσωπικά και να θυμάστε ότι συμβαίνουν λόγω του τι συνέβη και ότι θα υποχωρήσουν με την ανάκαμψη.
• Σωματικά συμπτώματα – περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, ναυτία, στομαχόπονο, αϋπνία, διακεκομμένο ύπνο, άσχημα όνειρα, αλλαγή στην όρεξη, ιδρώτα και τρεμούλα, πόνους και πονίδια ή επιδείνωση υποκείμενων προβλημάτων υγείας.
• Επηρεάζεται ο τρόπος σκέψης – αυτό περιλαμβάνει δυσκολίες στην συγκέντρωση ή την καθαρή σκέψη, την βραχυπρόθεσμη μνήμη, τον σχεδιασμό ή την λήψη αποφάσεων, ανικανότητα απορρόφησης πληροφοριών, επαναλαμβανόμενες σκέψεις του τραυματικού γεγονότος, σκέψεις για άλλες τραγωδίες του παρελθόντος, απαισιόδοξες σκέψεις ή ανικανότητα λήψης αποφάσεων.
• Συμπεριφορικές αλλαγές – περιλαμβάνουν πτώση στην επίδοση στην εργασία ή το σχολείο, στροφή προς διαφορετικά μοτίβα διατροφής, χρήση ναρκωτικών ή αλκοόλ, ανικανότητα για χαλάρωση ή ηρεμία, έλλειψη κινήτρων για οτιδήποτε, αυξημένη επιθετικότητα ή συμμετοχή σε αυτοκαταστροφικές δραστηριότητες ή αυτοτραυματισμό.

Οικογενειακή ζωή – εβδομάδες ή μήνες αργότερα

Οι οικογενειακές σχέσεις ενδέχεται να αλλάξουν στις εβδομάδες ή τους μήνες μετά το γεγονός. Με την πάροδο του χρόνου, τα μέλη της οικογένειας δεν αντιλαμβάνονται μερικές φορές πώς οι αλλαγές συνδέονται άμεσα με το γεγονός. Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική, αλλά συνήθεις αλλαγές στις εβδομάδες ή τους μήνες μετά το γεγονός περιλαμβάνουν:

• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να γίνουν ευέξαπτα ή ευερέθιστα μεταξύ τους, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε διαφωνίες ή τριβές.
• Ενδέχεται να χάσουν το ενδιαφέρον τους για δραστηριότητες ή να έχουν χαμηλότερη επίδοση στην εργασία ή το σχολείο.
• Τα παιδιά μπορεί να είναι προσκολλημένα, γκρινιάρικα, απαιτητικά, μη συνεργάσιμα ή άτακτα.
• Οι έφηβοι μπορεί να γίνουν εξαρτημένοι και ανώριμοι ή εριστικοί, απαιτητικοί ή επαναστατικοί.
• Τα άτομα μπορεί να αισθάνονται παραμελημένα και παρεξηγημένα.
• Μερικά μέλη της οικογένειας μπορεί να εργάζονται τόσο σκληρά για να βοηθήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, που παραμελούν να φροντίσουν τον εαυτό τους.
• Συγκεκριμένα μέλη της οικογένειας μπορεί να αισθάνονται λιγότερο δεμένα ή με μειωμένο ενδιαφέρον μεταξύ τους.
• Οι γονείς μπορεί να βιώνουν συναισθηματικά ή σεξουαλικά προβλήματα στην σχέση τους.
• Όλοι αισθάνονται εξαντλημένοι και θέλουν υποστήριξη, αλλά δεν μπορούν να δώσουν πολλά σε αντάλλαγμα.

Οικογενειακή ζωή – χρόνια αργότερα

Μερικές φορές η αντίδραση σε ένα ψυχικά οδυνηρό ή τρομακτικό γεγονός μπορεί να πάρει πολύ χρόνο για να φανεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να πάρει χρόνια μέχρι να εμφανιστούν τα προβλήματα – ίσως μετά από κάποια δικαστική υπόθεση, έρευνα ή άλλη επίσημη διαδικασία που σχετίζεται με το γεγονός. Αυτό μπορεί να συμβεί εάν το άτομο είναι πολύ απασχολημένο βοηθώντας άλλους ή με την αντιμετώπιση σχετικών ζητημάτων, όπως της ασφάλισης, της ανοικοδόμησης, της μετεγκατάστασης, δικαστικών διαδικασιών ή οικονομικών προβλημάτων. Συχνά οι αντιδράσεις εμφανίζονται όταν τα πράγματα έχουν επιστρέψει στην κανονικότητα. Κάθε οικογένεια είναι διαφορετική, αλλά οι αλλαγές στην δυναμική της οικογένειας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αναβίωση της τραυματικής εμπειρίας όταν αντιμετωπίζει μια νέα κρίση.
• Τα προβλήματα μπορεί να φαίνονται χειρότερα από ότι είναι και η διαχείρισή τους να είναι πιο δύσκολη.
• Οι αλλαγές στην οικογενειακή ζωή που συνέβησαν ημέρες, εβδομάδες ή μήνες μετά το γεγονός μπορεί να γίνουν μόνιμες συνήθειες και να οδηγήσουν σε μείωση της ποιότητας της οικογενειακής ζωής.
• Τα μέλη της οικογένειας μπορεί να αντιμετωπίζουν τις υπενθυμίσεις του γεγονότος διαφορετικά. Μερικοί μπορεί να θέλουν να τιμήσουν την επέτειο ή να ξαναεπισκεφτούν το σημείο του γεγονότος, ενώ άλλοι μπορεί να θέλουν να το ξεχάσουν.
• Συγκρούσεις μεταξύ των τρόπων αντιμετώπισης του γεγονότος μπορεί να οδηγήσουν σε διαφωνίες και παρεξηγήσεις, εάν τα μέλη της οικογένειας δεν είναι ευαισθητοποιημένα στις μεταξύ τους ανάγκες.

Χρήσιμες στρατηγικές για ανάκαμψη από τραύμα

Μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε τις επιπλοκές και να υποστηρίξετε την ανάκαμψη των μελών της οικογένειάς σας είναι:

• Να θυμάστε ότι η ανάκαμψη παίρνει χρόνο. Να προετοιμάσετε τα μέλη της οικογένειας ότι θα περάσουν μια περίοδο άγχους και να μειώσετε περιττές απαιτήσεις, για να εξοικονομήσουν ενέργεια όλα τα μέλη.
• Μην εστιάζετε μόνο στα προβλήματα. Βρείτε ελεύθερο χρόνο για να είστε μαζί, χαλαρώστε και κάντε ευχάριστα πράγματα, αλλιώς το στρες δεν θα υποχωρήσει.
• Συνεχίστε να επικοινωνείτε. Διασφαλίστε ότι το κάθε μέλος της οικογένειας ενημερώνει τα άλλα για του τι του συμβαίνει και πώς να το βοηθήσουν. Οι γονείς μπορεί να χρειαστεί να γίνουν το υπόδειγμα για τα παιδιά τους σε θέματα επικοινωνίας και την αποδοχή των μεταξύ τους αντιδράσεων.
• Προγραμματίστε τακτικά διαλείμματα και συνεχίστε τις δραστηριότητες που απολαμβάνατε προηγουμένως – ακόμα και εάν δεν έχετε ιδιαίτερη όρεξη. Πιθανώς θα περάσετε καλά εάν καταβάλετε την προσπάθεια. Η απόλαυση και η χαλάρωση ανοικοδομούν συναισθηματική ενέργεια.
• Παρακολουθείτε την πρόοδο ανάκαμψης της οικογένειάς σας και τι έχει επιτευχθεί. Μην σκέφτεστε μόνο για το τι χρειάζεται να γίνει ακόμα.
• Μείνετε θετικός και ενθαρρυντικός, ακόμα και εάν ενίοτε όλοι χρειάζεται να μιλήσουν για τους φόβους και τις ανησυχίες τους. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι οι οικογένειες αντεπεξέρχονται σε δύσκολες στιγμές και συχνά είναι ισχυρότερες.
• Προσπαθήστε να οργανώνετε τακτικές ευκαιρίες απλώς για να βρίσκεστε μαζί. Μερικές φορές όταν οι γονείς δίνουν όλη τους την προσοχή στα παιδιά τους, συναισθήματα εγγύτητας και επικοινωνία ακολουθούν.

Αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία υγείας

Το τραυματικό στρες μπορεί να προκαλέσει πολύ δυνατές αντιδράσεις σε ορισμένα άτομα και μπορεί να γίνει χρόνιο ή να οδηγήσει σε μόνιμες ανεπιθύμητες αλλαγές στον οικογενειακό τρόπο ζωής. Πρέπει να ζητήσετε την βοήθεια επαγγελματία:

• εάν δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε τα έντονα συναισθήματα ή τις σωματικές αισθήσεις
• εάν δεν έχετε φυσιολογικά συναισθήματα, αλλά συνεχίζετε να αισθάνεστε μουδιασμένος και άδειος
• εάν δεν μπορείτε να δημιουργήσετε επικοινωνία με άλλα μέλη της οικογένειας
• εάν συνεχίζετε να αισθάνεστε παραμελημένος, ότι δεν ανήκετε ή αποκομμένος
• εάν αισθάνεστε ότι δεν αρχίζετε να επανέρχεστε στην κανονικότητα μετά απο τρεις ή τέσσερεις εβδομάδες
• εάν συνεχίζετε να έχετε συμπτώματα σωματικού στρες
• εάν συνεχίζετε να έχετε διαταραγμένο ύπνο ή εφιάλτες
• εάν προσπαθείτε επίτηδες να αποφύγετε οτιδήποτε σας θυμίζει την τραυματική εμπειρία
• εάν δεν έχετε κάποιον με τον οποίο να μοιραστείτε τα συναισθήματά σας
• εάν αντιληφθείτε ότι η επικοινωνία στην οικογένεια έχει αλλάξει και δεν έχει αποκατασταθεί
• εάν βρίσκετε ότι οι σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους υποφέρουν
• εάν έχετε γίνει επιρρεπής σε ατυχήματα και χρησιμοποιείτε περισσότερο αλκοόλ ή ναρκωτικά
• εάν δεν μπορείτε να επιστρέψετε στην εργασία ή να διαχειριστείτε τις ευθύνες σας
• εάν συνεχίζετε να αναβιώνετε την τραυματική εμπειρία
• εάν αισθάνεστε ότι είστε σε έξαψη και ξαφνιάζεστε εύκολα.

Εάν ανησυχείτε, οποιαδήποτε στιγμή, για την ψυχική υγεία σας ή την ψυχική υγεία ενός αγαπημένου προσώπου, καλέστε τον οργανισμό Lifeline στο 13 11 14.

Πού να βρείτε βοήθεια

• Στον GP σας (γιατρό), σε ειδικό ψυχικής υγείας, όπως έναν ψυχίατρο, ψυχολόγο, σύμβουλο ή κοινωνικό λειτουργό
• Στο τοπικό κοινοτικό υγειονομικό κέντρο σας
• Australian Psychological Society Referral Service (Υπηρεσία Παραπομπών του Συλλόγου Ψυχολόγων Αυστραλίας) Τηλ. 1800 333 497
• Phoenix Australia Κέντρο για Μετατραυματική Ψυχική Υγεία Τηλ. (03) 9035 5599
• Centre for Grief and Bereavement (Κέντρο για την Θλίψη και το Πένθος) Τηλ. 1800 642 066

Γενικές τηλεφωνικές συμβουλευτικές υπηρεσίες μπορούν να παράσχουν συμβουλές:

• Lifeline Τηλ. 13 11 14
• GriefLine Τηλ. 1300 845 745
• beyondblue Tηλ. 1300 22 4636
• Parentline Τηλ. 13 22 89
• Kids Helpline Tηλ. 1800 55 1800
• NURSE-ON-CALL (Διαθέσιμοι Νοσηλευτές) Tηλ. 1300 60 60 24 – για εξειδικευμένες υγειονομικές πληροφορίες και συμβουλές (24 ώρες, 7 ημέρες)